Obezitenin Tedavisi Nasıl Yapılır?

Çağımızın hastalığı obezitenin tedavisi var mı? En uygun tedavi yöntemi nedir, yan etkileri var mıdır? Obezite tedavisi hakkında merak edilenleri Op. Dr. Ersoy Taşpınar ve Doç.Dr.Ersin Öztürk cevaplıyor.

Obezite Hastalığı Tedavisi

Obezite zor tedavi edilebilen ancak tedavisi imkansız olmayan bir hastalıktır. Obezitenin tedavisinde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bunlar;

• İlaç tedavisi
• Diyet (Beslenme tedavisi)
• Egzersiz Tedavisi
• Davranış terapisi ve
• Cerrahi tedavidir.

Obezite tedavisinde kullanılan yöntemler 5 grup altında toplanmaktadır. Bu yöntemler;

1. Obezitede Tıbbi beslenme (diyet) tedavisi,

Obezitenin tedavisinde tıbbi beslenme tedavisi anahtar rol oynamaktadır. Diyet mutlaka kişiye özgü ve ılımlı olmalıdır. Diyet tedavisinde amaç enerji açığı oluşturarak vücut yağ depolarında azalma sağlamaktır. Kas ve yaşamsal organlarda hücre kaybı olmadan yağ depolarında azalma sağlanmalı, vitamin, mineral ve elektrolit kaybı önlenmelidir.

Genelde günde 500-600 kalori kısıtlaması haftada 0.5 kg ve 6 ayda yüzde 10 kadar bir zayıflamaya neden olur. Gün içerisinde alınan toplam enerji alımı kısıtlamak için bir çok obez öğün atlamakta, ancak açlık dürtüsü daha sonra daha fazla yedirmekte ve gıdaların termojenik etkileri de azalmaktadır. Bu yüzden günlük kalori bölünerek kahvaltıda yüzde 20-25, öğle yemeğinde yüzde 30-35, akşam yemeğinde yüzde 30-35 oranlarında sık yemek yemeleri ve açlık hissinin baskılanması önemlidir.

2. Obezitede Fiziksel Aktivite (Egzersiz tedavisi)　

Fiziksel aktivite (egzersiz tedavisi) rejimine başlamadan önce mutlaka kalp ve solunum kontrollerinin yapılması gerekir. Başlangıçta günde 30-45 dakika, haftada 3-5 gün orta derecede fiziksel aktivite için teşvik edilmelidir. Haftada 2 bin kalori harcamak için yaklaşık haftada 7 saat (420 dk) çabuk yürüyüş yapmak gerekir.

Fiziksel aktivite sırasında travmadan kaçınmak da önemli. Aşırı obez bir kişinin basit egzersizlerle fizik aktiviteye başlaması ve dereceli olarak artırılması önerilir. Yeni bir fiziksel aktivite rejimine başlamadan önce mutlaka kontrollerin yapılması gerekir; hastanın yaşı, eşlik eden kronik hastalıklar, semptomları değerlendirilmelidir.

Obezlerin çoğu egzersize emniyetli olduğu için yürüme ile başlar. Haftada 3 gün 10 dk. yürüyüş ile başlanır. Haftada en az 5 gün 30-45 dk’ya artırılır. Ayrıca yürüme mesafesindeki yerler için taşıt kullanılmaması, otobüsten bir durak önce inilmesi, asansör yerine merdiven kullanılması, arabanın mümkün olduğunca uzak yerlere park edilmesi yararlı olabilir.

Yetişkinlerin her gün ortalama 30 dakika orta şiddette egzersiz yapması önerilmektedir. Bu düzey bir aktivite günlük 840kj (200kkal) enerji tüketimini sağlar. Obez kişilerde her gün fiziksel olarak aktif olmak amaçlanmaktadır. Enerji harcaması kişinin vücut ağırlığı ve aktivite şiddetine göre değişir.

Egzersiz tedavisinin temel ilkeleri aşağıda belirtilmiştir :

• Egzersizin Türü ; Yürüyüş, Günlük Yaşam Aktivitelerinde Artış, Direnç Egzersizleri
• Egzersizin Sıklığı; Her gün veya en az 5 gün/hafta
• Egzersizin Süresi; 40-60 dk/günde 1 kez, 20-30 dk/günde 2 kez
• Egzersizin Şiddeti; Maksimal Oksijen Tüketiminin % 50-70’i

Obez bireyde, egzersiz programının uygulanmasında dikkat edilmesi gereken en önemli konular, enerji harcamasını artırırken yaralanma riskinin en düşük düzeyde tutulmasıdır. Önerilen egzersiz programı, bireye özgü olmalı, eğlenceli, uygulanabilir ve bireyin günlük yaşam alışkanlıkları ile uyumlu olmalıdır.

3. Obezitede davranış değişikliği tedavisi

Vücut ağırlığının denetiminde davranış değişikliği tedavisi, fazla ağırlık kazanımına neden olan yemek yeme ve fiziksel aktivite ile ilgili olumsuz davranışları olumlu yönde değiştirmeyi veya azaltmayı, olumlu davranışları ise pekiştirerek yaşam biçimi haline gelmesini amaçlayan bir tedavi şeklidir.

Beslenme ve egzersiz programları hastanın kilo vermesinde etkili olabilir. Ancak hastanın bu programları, belirli bir süre katlanılması gereken kürler gibi görmesi ve bitiminde eski hareketsiz yaşantısına ve yeme alışkanlıklarına dönmesi tekrar kilo almasına yol açar. Tekrarlanan bu döngü yo-yo etkisi olarak bilinir ve her seferinde verilen kiloların fazlasıyla geri alınmasıyla sonuçlanır. Bu hastalara, yaşam tarzlarında değişiklikler yapmaları, örneğin sürekli araba kullanmak yerine metroya binmeleri, hafta sonları yemek ya da piknik programları yerine yürüyüş, yüzme gibi spor aktiviteleriyle dolu farklı programlara ağırlık vermeleri önerilir. Bazen bir durak erken inmek bile belirgin aktivite artışı sağlayabilir. Yapılan çok yeni bir çalışmada köpeği olan ve köpeğini kendisi gezdiren yetişkinlerin aktivite düzeylerinin % 30’un üzerinde daha fazla olduğu saptanmıştır.

Davranış değişikliği tedavisinin basamakları:

• Kendi kendini gözlemleme
• Uyaran kontrolü
• Alternatf davranış geliştirme
• Pekiştirme, kendi kendini ödüllendirme
• Bilişsel yeniden yapılandırma
• Sosyal destek

4. Obezitede Farmakolojik tedavi

Obezite tedavisinde kullanılacak ilaçlar hafif ve orta derecede ağırlık fazlalığı olan bireyler için uygun değildir. Kullanılan ilaçların, sağlık yönünden güvenirliliğinin saptanmış olması, obeziteye neden olan etiyolojiye uygun bir etki göstermesi, kısa ve uzun dönemde önemli yan etkisinin olmaması ve bağımlılık yapmaması ve bu tür ilaçların mutlaka hekim tavsiyesi ve kontrolünde kullanılması gerekliliği büyük önem taşımaktadır.
Obezite tedavisinin başarılı olması için hastanın ilaç tedavisinin yanı sıra tıbbi beslenme tedavisi ve egzersiz tedavisini sürdürmesi ve düzenli olarak kontrollere gelmesi gerekmektedir.

5. Obezitede Cerrahi tedavi

Obezitede cerrahinin, mevcut tedavi standartları içinde sonucu en iyi bilinen, en iyi kanıtlanmış yöntem olduğu belirtildi.

Obezitede cerrahi yaklaşım temelde ikiye ayrılır. Besinlerle alınan enerjinin azaltılmasına yönelik bariyatrik cerrahide hedef, besinlerin gastrointestinal sistemde emilimlerini azaltmaktır. Bu amaçla bypass, gastroplasti, gastrik bantlama, gastrik balon vb. yöntemleri kullanılır. Rekonstrüktif cerrahide ise amaç; vücudun çeşitli bölgelerinde lokalize olmuş mevcut yağ dokularının uzaklaştırılmasıdır. Bu tedavi estetik ağırlıklıdır ve eğer hasta obezite tedavisinin gereklerini yerine getirmezse yağ birikimi tekrar gerçekleşmektedir.