Obezitenin Sebepleri Nelerdir?
Neden Obez Olduk?
Obezitenin tarihsel sürecine bakıldığında; taş devri döneminde yapılmış heykellerdeki figürlerden obezitenin binlerce yıldır bilindiği anlıyoruz. Taş devrinde şişman olmak savunmanın, mücadelenin, kuvvetin göstergesi olarak kabul edilirdi. Sonra ki dönemlerde şişman kişi güzellik, zenginlik, başarı, otoriter ve iktidara layık kelimeleriyle eşleştirildi.
Ancak 20. yüzyıla baktığımızda; şişmanlık sağlığı bozacak komplikasyonlara neden olan, yaşam süresini ve kalitesini olumsuz yönde etkileyen, genetik ve çevresel etkileşimleri olan ciddi kronik bir hastalık olarak literatüre girmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından en riskli 10 hastalıktan biri kabul edilmiştir.
Bu kronik tablo, çok sayıda sebebe bağlı ortaya çıkar ve tıbbi tedavi gerektirir. Obezite; AIDS, tüberküloz gibi enfekte bir etkene bağlı ortaya çıkan hastalıklardan farklıdır ve beslenme alışkanlıkları, yaşam tarzı, çevresel kimyasallar gibi sayılabilecek birçok faktöre bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak bilimin ulaştığı şu noktada bile sebebi ve oluşum mekanizması tam olarak ortaya konulamamıştır.
Obezite, enerji alımı ve kullanımı arasındaki dengesizlik sonucu ortaya çıksa da ortaya çıkma nedeninde çeşitli faktörler etkilidir.
Bu faktörler:
- Genetik Faktörler
- Çevresel Faktörler
- Diyete Bağlı Faktörlerdir.
OBEZİTE ve GENETİK FAKTÖRLER
Obezitenin gelişimindeki genetik mekanizma henüz tam olarak bilinmemekle birlikte oluşumunda kalıtımın belirleyici faktör olduğu konuusunda kanıtlar çoğalmaktadır. Bazı ailelerde ve etnik gruplarda obezite sıklığının daha fazla olduğu bilinmektedir.
Obezite veya aşırı kilo ile ilgili yapılan genetik çalışmalarda, vücudun enerji kullanımı, iştah, yağın vücudun belirli bölgelerine dağılımı, yağ hücre sayısı ve büyüklüğünün genlerle ilişkili olduğu gösterilmiştir. Ailesel eğitimde obezitenin en güçlü genetik yatkınlık sebebidir. Pek çok genin, davranış ve çevre faktörleriyle etkileşimi sonucunda ortaya çıkan obezite ise daha sık görülmektedir.
OBEZİTE ve ÇEVRESEL FAKTÖRLER
Obeziteye neden olan davranışları etkileyen çevredir. Çevrenin obez olmada neden etkisi olduğunu anlayabilmek için enerji dengesi irdelemek gerekir. Pek çok çalışmayla ortaya çıkan kanıtlarda, yiyecekler ile alınan enerji ile vücudun enerji tüketimi arasındaki ilişki vücut ağırlığını değiştirmektedir.
Aynı çevresel bölgede yaşayan kişilerin farklı ağırlıklara sahip olması genetik yatkınlıkla açıklanabilir. Obezitenin ortaya çıkmasında genetik etki %30, çevresel etki ise %70’ dir.
Bugünkü çevremiz, limitsiz ve kolaylıkla elde edilebilen, oldukça ucuz, çok lezzetli ve enerji yükü yüksek besinlerle doludur. Bu koşullara düşük fiziksel aktiviteli yaşam da eklenince yüksek enrji alınımı ve düşük enerji harcaması uyarılmaktadır. Bu koşullar altında obezite kolaylıkla oluşur. En basit şekliyle obezite çevreye verilen doğal bir yanıttır.
OBEZİTE ve DİYETE BAĞLI FAKTÖRLER
Obezitenin gelişmesinde etkili faktörlerden biri de beslenme şeklidir. Gelişen besin endüstrisi, tüketime hazır ve/veya yarı hazır besinlerin tüketimi, öğünlerde fazlaca yer alması, öğle yemeklerinin ev dışında yenilmesi ve hızlı pişen yemeğe eğilimin artması, ayak üstü yapılan atıştırmalıklar, besin çokluğu, yemek yeme hızı, ultra mega porsiyon büyüklüğü, git gide büyüyen tabak ölçüleri kişilerde obezite ve tip 2 diyabet riskini arttırmaktadır.
Diyetin yağınında obezite gelişmesi açısından önemli olduğunu göstermektedir. Pek çok çalışmada yüksek yağlı diyetle beslenenlerin enerji alımlarının düşük yağlı diyet tüketenlere göre daha fazla olduğunu göstermiştir. Yüksek yağ diyetleri obezite yanı sıra vücut yağ depolanmasında da artmaya neden olmaktadır.
DİĞER FAKTÖRLER
Obeziteye sebep olan kompleks bileşenler arasında psikolojik problemler, ilaçlar, sosyo ekonomik faktörler, nörolojik etkenler ve biyokimyasal etmenler olarak sıralanabilir.
